مشروطه ی عثماني

_Mashrooteieh_Oasmani_AVAYeBUF_Wordpress_Com

فرمت کتاب : فایل صوتی 🔊

کتاب : مشروطه ی عثماني

دسته‌بندی : تاریخ جهان ، تاریخ ، عثمانیان ، تاریخ اسلام ، مشروطه ، ایرانیان و عثمانیان

نویسنده : دکتر حسن حضرتی

ناشر : ‍پژوهشکده تاریخ اسلام

چاپ اول : 1389

تعداد فایل : 31 عدد فایل صوتی به مدت 15.26 ساعت

راوی : اعظم زرنوشه

1. چنين به نظر مي آيد كه وسوسه انديشه «مشروطه» و نظام «مشروطيت» پس از گذشت سنوات متمادي و بحران هاي متوالي، هنوز دست از سر پژوهشگران ايراني برنداشته است. برخي انديشه وران معاصر بر آنند كه دليل اين مانايي ايده مشروطه در ذهن انسان ايراني، به صحت و اتقان و استحكام طرح مسئله اي باز مي گردد كه از روشنفكران مهاجر گرفته تا فقيهان مدرسه نجف، ساعي ميدان نظري آن بودند. هر چند همان انديشه وران بلافاصله افاضه اي اضافه مي كنند مبني بر آنكه مشروطه ايراني اگر چه در عمل تاسيس شد، اما در نظر هيچ گاه تبيين نشد. واهمه از تاخير تاسيس نظري مشروطيت در وجدان ايراني، با نظر به تحولات و اتفاقات پسيني مشروطه، موضوعيتي نداشت. اما در پانزده سال اخير كوشش هاي ارجمندي شكل گرفته است تا مشروطه ايراني را بازبشناسد. برخي از اين كوشش ها متجلي در كتاب هايي معروف بوده است كه به نحو مستقيم به بررسي تحولات مشروطه ايراني نظر داشته اند. اما گونه اي از توجه به مشروطه ايراني كه با اتخاذ نگاهي ديگر و به نحو نامستقيم به تحولات مشروطه ايراني نظر كرده اند نيز امروزه مطرح شده است. اگر جرقه قانون از ذهن پرسشگر وليعهد با قريحه مسكون در دارالسلطنه تبريز جان گرفت و در آذربايجان، آن سرزمين آتش جاويدان، شعله انديشه هاي جديد را مشتعل ساخت و مكتب تبريز رفعت گرفت، به لطف همسايه اي بود كه در سرحدات شمال غربي ايران زمين، مشق مشروطيت مي كرد و روشنفكران ايراني سياه مشق هاي خود را از آن سرزمين به ايران زمين حوالت مي دادند. سرزميني به گستره يك امپراطوري با نام عثماني!

2. كتابي كه مي خواهيم از آن نام ببريم، اين ماجراي خواندني از امپراطوري عثماني دارد تا براي ايرانيان همسايه نقل كند. كتاب «مشروطه عثماني» اگر چه كتابي با محتواي تاريخي، ولي با رويكرد انديشه اي است. اين اثر را بايد به مثابه همتي شايسته نظر در راه اهتمام به تاريخ انديشه و همچنين متني بايسته توجه در مسير تصوير و تبيين تاريخ انديشه مشروطه خواهي در سرزمين همسايه، امپراطوري عثماني، به زبان فارسي و جهان ايراني ارزيابي كرد. اگر قائل به اين قول صائب باشيم كه «مشروطه» نظمي محدودكننده قدرت و نظامي تقويت كننده مشورت است و نيز تاريخ هر مشروطه اي، بسته به مكان سرزميني رويداد مشروطيت، امكانات و الزامات مخصوص به خودي دارد، دانش به آنچه در «مشروطه عثماني» اتفاق افتاده است به سود ما است. چه اينكه تاريخ مشروطه عثماني نيز همانند تاريخ مشروطه ايراني كه سيد جواد طباطبايي زحمت بازتدوين نظري آن را برده است، جزئي از تاريخ عمومي مشروطه خواهي است كه ذيل تاريخ انديشه، نسبتي وثيق با تاريخ عمومي دارد.

3. همانطور كه از نام كتاب هويدا است، اثر حاضر با نگرشي انديشه محورانه، كنش هاي نوخواهانه و تجددگرايانه در گستره امپراطوري عثماني را به تصوير مي كشد. كنش هايي كه منجر به رويداد مهم مشروطه اول در سال 1876 ميلادي گرديد. «حسن حضرتي» عضو هيات علمي دانشگاه تهران و نويسنده كتاب، در روش شناسي معرفتي خود براي نگارش اين اثر تاريخي از نظريه هرمنوتيكي «كوئنتين اسكينر» ياري جسته است. اين اثر به تحليل و بررسي آراء و انديشه هاي «مدحت پاشا» به عنوان پدر معنوي مشروطه خواهان عثماني، در باب حكومت قانون و نظام مشروطيت و همچنين ديگر عناصر فعال در «مشروطه عثماني» مي پردازد. البته نويسنده كتاب با محوريت دادن به «مدحت پاشا» معتقد است كه تامل در انديشه هاي او مي تواند آئينه اي از ديدگاه ها و نگرش هاي مشروطه خواهان عثماني در نيمه قرن نوزدهم بوده باشد.

4. درست است كه اثر حاضر با هدف تحليل تحولات فكري عثماني در عهد مشروطه اول و با تاكيد بر انديشه هاي «مدحت پاشا» صورت گرفته است؛ اما بايد توجه داشت كه در اين اثر به تاثيرات انديشه هاي نوخواهانه و تجددگرايانه عثماني بر ايرانيان و همچنين مقايسه قانون اساسي مشروطه عثماني با مشروطه ايراني توجه كم نظيري شده است. با امعان نظر به موقعيت يكسان ايران و همسايه اش در ميزباني از ميهمان نا خوانده اي تحت عنوان «تجدد» كه افسون اش در دل مسلمانان خسته خاورميانه قرن نوزدهم با انگاره هايي همانند «حكومت قانون» و «پارلمان» رخ مي نمود، پرپيدا است كه اين اثر روايت گر تحولات فكري معطوف به مشروطه ايراني نيز به شمار مي آيد. چه اينكه مسائل مشروطه عثماني، مسائل مشروطه ايراني نيز است و اين نكته تعجبي ندارد. چرا كه به قول «محمدابراهيم باستاني پاريزي» كه بر پيشاني كتاب شاگرد ديروز و همكار امروزش ديباچه اي نيز نگاشته است، همسايه از همسايه ارث مي برد.